Wil je dat studenten leren om kennis toe te passen in een beroepstaak? Ben je op zoek naar een werkvorm waarbij studenten zelfsturend en gemotiveerd aan de slag gaan met nieuwe kennis? Dan is probleemgestuurd onderwijs een mogelijke aanpak voor jouw vak! 

Wat is probleemgestuurd onderwijs? 

Probleemgestuurd onderwijs is een verzamelnaam voor verschillende werkvormen waarbij studenten nieuwe kennis verwerven aan de hand van een probleem of een taak uit een authentieke, professionele context. De nadruk bij de verschillende varianten van deze werkvorm ligt op het zelfsturend vermogen van de studenten. De lesgever neemt een rol op als begeleider of tutor. Deze studentgecentreerde werkvorm legt een grote verantwoordelijkheid over het eigen leerproces bij de student. 

Probleemgestuurd onderwijs is daarnaast een specifieke vorm van groepswerk waarbij studenten aan de hand van een stappenplan kennis samen opbouwen. Kenmerkend voor de werkvorm is dat elementen zoals voorkennis activeren, kennis in een authentieke context plaatsen en een actieve bewerking van de leerstof bijdragen tot diepgaand leren. 

Wanneer gebruik je probleemgestuurd onderwijs? 

Probleemgestuurd onderwijs inzetten als werkvorm is nuttig wanneer je als lesgever eindcompetenties nastreeft waarbij de student: 

• authentieke taken en problemen analytisch benadert en oplost in groep; 
• zelfstandig en actief nieuwe kennis verwerft; 
• het eigen leerproces in handen neemt en zelf leerdoelen formuleert. 

Waarom is Community Service Learning een bijzondere vorm van probleemgestuurd onderwijs? 

Community Service Learning (CSL) is een onderwijsvorm waarbij studenten de theorie toepassen tijdens een concreet maatschappelijk engagement, individueel of in groep, binnen of buiten de universiteitsmuren (bijv. studenten Industriële wetenschappen maken een hulpmiddel voor iemand met een functiebeperking). Die dienstverlening maakt deel uit van het opleidingsonderdeel.  

Studenten komen daarmee tegemoet aan reële noden binnen de samenleving. Kennisdeling en wederkerigheid staan dus centraal. Niet alleen de student leert bij, maar ook de organisatie, die bijgestaan wordt in hun specifieke vraag. Bovendien worden studenten aangespoord om kritisch te reflecteren over hun maatschappelijke bijdrage en hun eigen leerproces. 

Meer weten over CSL?

Welke aandachtspunten zijn er bij probleemgestuurd onderwijs? 

Probleemgestuurd onderwijs werkt best vakoverstijgend  

Eénmalig gebruik van probleemgestuurd onderwijs, bijvoorbeeld in een enkel opleidingsonderdeel, is niet effectief om de gewenste leereffecten te bereiken. Studenten moeten op diverse momenten leerkansen krijgen om met deze werkvorm aan de slag te gaan, gespreid in tijd en in verschillende vakken en situaties. 

Bied studenten structuur aan 

Structuur biedt de studenten een houvast als ze taken en problemen tackelen. Een voorbeeld van een dergelijke structuur of stappenplan is het Maastrichtse model, namelijk de zevensprong. Door een stappenplan leren studenten methodisch te werken. Dat geeft hun een houvast om zelfstandig te leren binnen deze werkvorm.  

Bied informatiebronnen aan 

Bij probleemgestuurd onderwijs ligt de nadruk op informatie verwerken, niet opzoeken. Bied informatiebronnen aan zodat studenten niet te veel tijd spenderen aan informatie zoeken. 

Vul groepsmomenten aan met hoorcolleges 

De hoorcolleges verhelderen de probleemstelling en helpen studenten om hun (studie)inspanningen te organiseren en de behandelde inhoud in een ruimere, professioneel relevante context te plaatsen. 

Besteed voldoende aandacht aan de groep 

De samenstelling en grootte van de groep zijn belangrijk voor het slagen van deze werkvorm. Groepen tussen de acht en twaalf studenten blijken ideaal.  

Ondersteun een goede rol- en taakverdeling 

Het toekennen van rollen en het verdelen van duidelijke afgebakende deelopdrachten helpt het groepswerk te centreren rond de taak. 

Voorzie informatie over de werkvorm voor studenten 

Geef studenten aan waar alle nodige informatie staat voor deze nieuwe werkvorm, bijvoorbeeld in de syllabus of via Ufora. Besteed voldoende aandacht aan volgende vragen: Wat is probleemgestuurd onderwijs? Wat zijn de verschillende stappen binnen probleemgestuurd onderwijs? Hoe ziet de verslaggeving van het proces eruit? Wat zijn de evaluatiecriteria? 

Maak afspraken 

Formuleer deadlines en geef de verwachtingen over zowel het proces als eventuele eindproducten mee. Hierdoor worden studenten gedwongen een goede planning op te stellen. Peil regelmatig naar de vorderingen zodat ze de afspraken effectief naleven. 

Vorm jezelf 

Als je deze werkvorm wil doen slagen, school je jezelf best bij. Zorg dat je weet wat probleemgestuurd onderwijs precies is, hoe het werkt, wat er van de studenten verwacht wordt en wat er van de begeleiders verwacht kan worden. 

Meer weten? 

• BV Databank. (2015). Zevensprong. Geraadpleegd op 11/10/2019 via https://www.bvdatabank.be/node/163
• BV Databank. (2015). Probleemgestuurd onderwijs model Maastricht. Geraadpleegd op 11/10/2019 via https://www.bvdatabank.be/node/204
• Kallenberg, A.J., Grijspaarde, L. van der, Ter Braak, A., Horzen, C.J. van, (2000) Leren en doceren in het hogeronderwijs. Utrecht: Lemma BV. 
• Savery, J. R. (2006). Overview of Problem-based Learning: Definitions and Distinctions. Interdisciplinary Journal of Problem-Based Learning, 1(1). 
• Van berkel, H.J.M.; Schmindt, H.G. (2001). The role of lectures in Problem-bases learning. Paper presented at the annual meeting of the American Research Association, Seattle, WA, April 10-14. 
• van der Vleuten, C. P. M, & Driessen, E. (2000). Toetsing in probleemgestuurd onderwijs. Groningen: Wolters-Noordhoff.