Wil je de lestijd graag effectiever inzetten? Laat de studenten de leerinhoud dan vooraf zelfstandig verwerven en gebruik de les voor diepgaande leeractiviteiten volgens het flippedclassroommodel.  

Wat is flipped classroom? 

In een flipped classroom zet je de traditionele manier van lesgeven op zijn kop. De studenten verwerven voor de les zelfstandig de basis. In de les komt er dan ruimte vrij voor diepgaande leeractiviteiten, (inter)actie en discussie. Hoe je de les precies invult, kan verschillen. Zo kan je ervoor kiezen om tijd te maken voor vragen en discussie, studenten de vertaling laten maken naar de praktijk, studenten moeilijke oefeningen laten oplossen, studenten een project laten voorbereiden, enz.  

Bij flipped classroom bied je de leerinhoud vooraf aan via online of offline studiemateriaal. Maak de studenten duidelijk dat je van hen verwacht dat ze voorbereid naar de les komen. Dat is een noodzakelijke voorwaarde om de lestijd optimaal te kunnen benutten. 

Hoe zet je flipped classroom in? 

Bepaal eerst en vooral voor welke competenties en inhouden flipped classroom een meerwaarde biedt. Stel je zelf hierbij deze vragen: 

• Welke competenties kunnen de studenten zelfstandig verwerven (vaak gaat dat om kennis- en inzichtcompetenties)? 
• Bij welke inhouden wil je in de les meer tijd besteden aan toepassing? 
• Welke inhouden vinden studenten vaak moeilijk?  

Bied vervolgens de leerinhouden die de studenten zelfstandig moeten doornemen gestructureerd aan. Maak gebruik van kennisclips waarin je een kernconcept uitlegt, geef de studenten een powerpointpresentatie met voice-over, of laat de studenten heel gericht kijken naar korte lesfragmenten. Je kan studenten ook vragen om een wetenschappelijk artikel of een hoofdstuk uit een boek te lezen. Voorzie bij voorkeur ook een (kleine verplichte) opdracht bij dit zelfstandige deel. Zo kan je vragen toevoegen aan de video’s, studenten vragen zelf drie vragen voor te bereiden en die te posten op het discussieforum, of studenten vragen een korte test in te vullen. Door die korte opdrachten in te bouwen zie je ook onmiddellijk welke studenten de voorbereiding wel of niet hebben gemaakt. 

Het is aan te raden om de leerinhouden aan te bieden via een online leerpad (= een opeenvolging van leeractiviteiten die de studenten doorlopen). In Ufora kan je bovendien leerpaden aanmaken met release conditions. Zo kan je datumbeperkingen instellen waardoor de leerinhouden maar verschijnen vanaf een bepaalde datum, bijv.: iedere week nieuwe leerinhouden openzetten. Maar je kan ook beperkingen instellen op basis van studentengedrag. Zo worden bijvoorbeeld nieuwe leerinhouden pas getoond na het doornemen van een bepaalde tekst, het posten van een vraag op het discussieforum… Studenten kunnen het leerpad dan op eigen tempo doorlopen en de voorkennis van studenten kan op die manier meer gelijk getrokken worden. 

De volgende stap is de les zelf. Die kan je op verschillende manieren vormgeven. Je kan de les bijvoorbeeld starten met een vragenronde wanneer je de studenten vroeg om vragen voor te bereiden. Je kan de les ook starten met een quiz. Hiervoor kan je gebruik maken van digitale stemsystemen. Je kan de les eveneens starten met het behandelen van inhouden waar veel verwarring rond was. Daarna kan je studenten bijvoorbeeld in groepjes aan de slag zetten rond een toepassing van de geziene theoretische concepten.  

Welke aandachtspunten zijn er bij flipped classroom? 

Flipped classroom is geen tijdbesparende werkvorm 

Wanneer je intensief inzet op het flippedclassroommodel, is het mogelijk dat de contacturen gereduceerd worden. Dat betekent echter niet dat je hier als lesgever tijd mee spaart. Een online leerpad en een waardevolle aansluitende les uitwerken, vraagt ook een zorgvuldige voorbereiding. 

Zorg ervoor dat de taakbelasting en de studietijd voor studenten zo goed als gelijk blijft. Zeker bij flipped classroom is afstemming met de opleiding hierover belangrijk. Zo is het niet de bedoeling dat studenten voor alle opleidingsonderdelen de theoretische concepten zelfstandig vooraf verwerven. Daarnaast moeten de studenten ook voldoende tijd hebben om de voorbereiding te kunnen maken. Schrap bijvoorbeeld een aantal hoorcolleges. De tijd die vrijkomt kunnen studenten gebruiken om zich voor te bereiden.  

Zorg ervoor dat de studenten de voorbereiding maken 

Met onvoorbereide studenten zet je flippedclassroomles weinig zoden aan de dijk. Maak daarom gebruik van de tips om studenten voorbereid naar de les te laten komen:

Wijs studenten op het belang van de voorbereiding 

Zorg ervoor dat studenten de meerwaarde van de voorbereiding inzien. Vertel wat je met de voorbereiding zal doen tijdens de les en ga ook echt aan de slag met de voorbereiding tijdens de les. 

Formuleer duidelijke verwachtingen 

Zorg voor een duidelijke opdrachtomschrijving. Wil je dat studenten vragen meebrengen naar de les? Wil je dat ze een reflectie uploaden via Ufora? Of wil je nog iets anders? 

- Expliciteer de doelstellingen van de opdracht.

- Communiceer de inhoudelijke vereisten en bepaal de vormelijke afspraken: stijl, structuur, taalvorm, referentiestijl, enz. Daarvoor kan je eventueel werken met goede voorbeelden van gelijkaardige oefeningen.  

- Ga in op de praktische afspraken, bijvoorbeeld de tijdsplanning, en de randvoorwaarden, bijvoorbeeld individuele taak of groepstaak. Als je kiest voor een groepstaak, leg dan de rolverdeling van tevoren vast.  

Wees enthousiast en wek nieuwsgierigheid op 

Voorzie een leuke teaser bij de opdracht. Wek nieuwsgierigheid bij studenten door aan te tonen waar hun inspanningen toe kunnen leiden. 

Geef niet toe aan onvoorbereide studenten 

Wees consistent en duid opnieuw het belang van de voorbereiding. Ga dieper in op de leerinhoud zoals je gepland had. Zo bevestig je de studenten die wel voorbereid zijn. Anders bestaat het gevaar dat zij gedemotiveerd geraken en ook zij niet meer voorbereid naar de les komen. 

Ga in gesprek met de onvoorbereide studenten  

Ga bij onvoorbereide studenten altijd na waarom ze niet voorbereid zijn. Zijn er te veel opdrachten op hetzelfde moment van de opleiding? Was de opdracht onduidelijk? Zien de studenten de meerwaarde niet in van de voorbereiding? 

Praktijkvoorbeelden van flipped classroom 

Sofie Hondeghem – Faculteit Economie en Bedrijfskunde – Economisch Engels II 

In ‘Economisch Engels II’ worden Presentations Skills en Essay Writing Skills behandeld. Het pilootproject Ufora werd gebruikt om over te stappen naar een flippedclassroommodel, waarbij de studenten ter voorbereiding van de les de theorie doornemen aan de hand van video’s en oefeningen. De les is dan een interactieve workshop, waarbij studenten peerfeedback geven op eigen werk en vragen stellen aan de docent. 

Meer info vind je in de powerpointpresentatie ‘Innovatie op je bord: flipped classroom in Ufora’.  

Prof. dr. Veerle Fack - Faculteit Wetenschappen – Algoritmen en Datastructuren  

‘Algoritmen en Datastructuren’ wordt via flipped classroom ingericht. Zo krijgen studenten vooraf de opdracht om enkele videolessen te bekijken. Tijdens het college kunnen studenten via zelfevaluaties met feedback nagaan of ze de stof begrepen hebben; voor de lesgever is gelegenheid om extra uitleg te geven aan wie daar nood aan heeft. De lesgever kan deze oefeningen ook als test gebruiken, om te zien welk deel van de stof in een klassikaal responsiecollege extra aandacht moet krijgen. 

Meer info vind je in de powerpointpresentatie ‘Ufora als tool bij activerend leren’.  

Prof. dr. Stefaan Cottenier – Faculteit Ingenieurswetenschappen en Architectuur – Nucleaire methoden in het studiemateriaal en Computationele materiaalfysica 

Prof. dr. Cottenier biedt de opleidingsonderdelen ‘Nucleaire methoden in het studiemateriaal’ en ‘Computationele materiaalfysica’ volledig aan volgens het flippedclassroommodel. Hij doet dat om het leerrendement van de studenten te verhogen. Concreet plaatst hij iedere week een leerpad open met daarin video’s, tekstmateriaal, een reeks vragen en een bijhorende opdracht. De studenten dienen wekelijks, 24 uur voor de les, de opdracht online in. Tijdens de les overloopt hij misverstanden die uit de opdrachten bleken en maakt hij tijd om in te gaan op moeilijkheden. De studenten krijgen bovendien de vrijheid of ze de les in het leslokaal bijwonen, via livestream of de opname hiervan hierna bekijken.  

Professor dr. Cottenier stak veel tijd in het herontwerpen van deze opleidingsonderdelen. Een jaar voor hij effectief aan de slag ging, begon hij. Als eerste stap herverdeelde hij zijn slides in blokken van 5 à 10 minuten. Daarna gaf hij traditioneel les met deze nieuwe indeling en nam deze lessen op. Vervolgens maakte hij van de opnames korte (interactieve) video’s. Als laatste stap bedacht hij opdrachten bij de opnames en structureerde dit samen met de video’s online.  

Meer informatie vind je in onderstaande video of in bijhorende powerpointpresentatie.  

Meer weten? 

Lees de bronnen waarop deze onderwijstip is gebaseerd:  

• Bergmann, J. & Sams, A. (2012). Flipping the classroom. Tech & Learning, 32(10), 42-43. 
• Educause (2012). 7 Things you should know about flipped classroom. Retrieved 9/09/2019 via https://library.educause.edu/resources/2012/2/7-things-you-should-know-about-flipped-classrooms
• Filius, R. (2008). De huiskamer als cursuslokaal. Flexibel leren met weblectures. Develop, 4, 30-41. 
• Klasse (2015). Flipping the classroom zet de les op zijn kop. Retrieved 9/09/2019 via http://www.klasse.be/leraren/31748/flipping-the-classroom-zet-de-les-op-zijn-kop 
• Sams, A., & Bergmann, J. (2013). Flip your students' learning. Educational leadership, 70(6), 16-20. 
• Walvoord BE, and Anderson VJ (1998). Effective grading: A tool for learning and assessment. San Francisco: Jossey-Bass. 
• Talbert, R. (2017). Mythes and facts about flipped learning. Retrieved 9/09/2019 via https://er.educause.edu/articles/2017/9/myths-and-facts-about-flipped-learning  
• Talbert, R. (2017). No, you do not need to use video in flipped learning (and five alternatives). Retrieved 9/09/2019 via http://rtalbert.org/flipped-learning-without-video/ 
• The University of Texas at Austin (2019). Retrieved 9/09/2019 via https://facultyinnovate.utexas.edu/how-to-flip